11 hours ago
6
Του Στέφανου Νικολαΐδη
«Υλοποιώ την υπόσχεσή μου», δήλωσε χθες Δευτέρα ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ανακοινώνοντας τη δημιουργία δύο νέων Εθνικών Θαλάσσιων Πάρκων – ενός στο Ιόνιο και ενός στο Νότιο Αιγαίο. Πρόκειται για μια περιβαλλοντική πρωτοβουλία διεθνούς εμβέλειας, καθώς με συνολική έκταση 27.500 τετραγωνικών χιλιομέτρων, τα πάρκα αυτά θα είναι ανάμεσα στα μεγαλύτερα της Μεσογείου.
Ωστόσο, η δημιουργία τους δεν έγινε χωρίς αντιδράσεις. Και αυτές ήρθαν – όπως ήταν ίσως αναμενόμενο – από την Τουρκία.
Τι είναι τα Θαλάσσια Πάρκα και ποιο το διεθνές νομικό πλαίσιο
Τα Θαλάσσια Πάρκα είναι προστατευόμενες περιοχές στη θάλασσα, όπου εφαρμόζονται ειδικά μέτρα διαχείρισης και διατήρησης της θαλάσσιας βιοποικιλότητας. Περιλαμβάνουν συνήθως νησιά, βραχονησίδες, υφάλους, θαλάσσια λιβάδια, ακόμα και μεταναστευτικούς διαδρόμους ειδών.
Τα κράτη έχουν τη δικαιοδοσία να ορίζουν θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές εντός της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) ή των χωρικών υδάτων τους, με βάση το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (Σύμβαση UNCLOS).
Η Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS, 1982) δίνει στα παράκτια κράτη τη δυνατότητα να διαχειρίζονται πόρους, να προστατεύουν το περιβάλλον και να θεσπίζουν μέτρα για τη διατήρηση της θαλάσσιας ζωής σε περιοχές που εμπίπτουν στη δικαιοδοσία τους.
Επομένως, στο ερώτημα αν είναι δεσμευτικές οι προστατευόμενες περιοχές, η απάντηση είναι ναι, εφόσον δημιουργούνται εντός αναγνωρισμένων χωρικών υδάτων ή ΑΟΖ. Ωστόσο, όταν οι περιοχές αυτές αφορούν διαφιλονικούμενα ύδατα ή εγγίζουν αμφισβητούμενες θαλάσσιες ζώνες, όπως συμβαίνει στο Αιγαίο, τότε δημιουργούνται γεωπολιτικές εντάσεις.
Τι συμβαίνει στο Αιγαίο
Στο Αιγαίο, η μη οριοθετημένη ΑΟΖ και η διαφωνία για την υφαλοκρηπίδα και τα χωρικά ύδατα οδηγούν την Τουρκία να αντιδρά σε κάθε ελληνική δραστηριότητα που ενισχύει την παρουσία ή τη διοίκηση σε αμφισβητούμενα σημεία. Η δημιουργία θαλάσσιων πάρκων ερμηνεύεται ως de facto εδραίωση κυριαρχίας.
Η κατοχύρωση ενός πάρκου μέσω διεθνών φορέων (όπως η UNESCO ή το δίκτυο Natura) καθιστά την παρουσία του κράτους θεσμικά «ορατή» και δυσκολεύει την αμφισβήτηση του από άλλα κράτη.
Κ. Φίλης: «Δεν είναι μόνο οικολογία, είναι και γεωπολιτική»
«Είναι δεδομένο ότι τα θαλάσσια πάρκα έχουν περιβαλλοντική διάσταση, αν λάβει κανείς την κλιματική κρίση και τη μόλυνση των θαλασσίων ζωνών», σημειώνει ο Διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων και καθηγητής στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος, Κωνσταντίνος Φίλης, μιλώντας στο skai.gr.
«Η Ελλάδα από τη δεκαετία του '90 έχει ορίσει περιοχές Natura και στο Ιόνιο και στο Αιγαίο, 24 και 18 αντίστοιχα, τις οποίες κάποια στιγμή θα έπρεπε να ενοποιήσουμε. Και αυτό ξεκινάμε να κάνουμε τώρα. Το δεύτερο που έχει να κάνει με τα περιβαλλοντικά είναι η δημιουργία ενός πλαισίου προστασίας ειδών θαλάσσιας ζωής. Αυτό είναι πολύ σημαντικό και δεν πρέπει να το υποτιμούμε καθόλου. Η Ελλάδα είναι ο φυσικός της πλούτος και πρέπει να το διατηρήσουμε αυτό. Επομένως, είναι σαφές ότι η κίνηση αυτή έχει υψηλή περιβαλλοντική/τουριστική σημασία».
Όμως σαφές είναι ότι υπάρχει και έντονη γεωπολιτική διάσταση, όπως υπογραμμίζει αμέσως μετά.
Σύμφωνα με τον ίδιο, στον χάρτη των θαλάσσιων πάρκων στο Αιγαίο συμπεριλαμβάνονται περιοχές ανατολικά της Αμοργού, καθώς και αρκετές βραχονησίδες που η Άγκυρα χαρακτηρίζει «γκρίζες ζώνες».
«Αν ένα τουρκικό αλιευτικό θελήσει αύριο να πάει εκεί, η Ελλάδα οφείλει να το αποκρούσει και να μην επιτρέψει έναν τέτοιον διάπλου. Ήταν απολύτως αναμενόμενο, επομένως, η Τουρκία να αντιδράσει – και ήδη ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να δημιουργήσει δικά της θαλάσσια πάρκα».
«Η Τουρκία αρνείται τη νομική ισχύ των ελληνικών πάρκων»
Όπως εξηγεί ο κ. Φίλης, λίγες μόλις ώρες μετά τις ελληνικές ανακοινώσεις, η Τουρκία υποστήριξε πως τα πάρκα «δεν έχουν καμία νομική ισχύ υπό το πρίσμα των αλληλένδετων ζητημάτων στο Αιγαίο, όπως η υπό αμφισβήτηση κυριαρχία σε γεωμορφώματα».
«Η πρώτη τουρκική μελέτη για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό έχει ήδη δημοσιευθεί, ενώ το τουρκικό ΥΠΕΞ χαρακτηρίζει τις ελληνικές κινήσεις πρόκληση. Παράλληλα, υπογραμμίζει πως ο τουρκικός χάρτης θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού έχει κατοχυρωθεί διεθνώς μέσω της πλατφόρμας IOC-UNESCO», αναφέρει ο διεθνολόγος.
Όπως τονίζει, «η Άγκυρα θεωρεί πως η ελληνική πρωτοβουλία συνιστά απόπειρα μεταβολής του status quo στο Αιγαίο και επιμένει στη σημασία της διατήρησης της ελευθερίας ναυσιπλοΐας, ειδικά σε ημίκλειστες θάλασσες, όπως χαρακτηρίζει το Αιγαίο».
«Δεν αποδέχονται τετελεσμένα, φοβούνται νομική κατοχύρωση κυριαρχίας»
Ο κ. Φίλης εξηγεί πως η τουρκική αντίδραση εντάσσεται στο διαχρονικό αφήγημα περί «γκρίζων ζωνών».
«Η Τουρκία δεν αποδέχθηκε, ούτε πρόκειται να αποδεχθεί τετελεσμένα σε αμφισβητούμενα γεωγραφικά σημεία του Αιγαίου. Αυτό που πραγματικά φοβάται είναι ότι τέτοιες πράξεις οικολογικής διαχείρισης, εφόσον λάβουν διεθνή αναγνώριση, εμπεδώνουν και ενισχύουν ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα».
Όπως εξηγεί, οι τουρκικές πηγές αφήνουν σαφώς να εννοηθεί ότι δεν θα αφήσουν αναπάντητες ενέργειες που θεωρούν πως μπορούν να αλλάξουν το νομικό καθεστώς στο Αιγαίο ή να περιορίσουν τα τουρκικά συμφέροντα.
«Ήδη η Άγκυρα δηλώνει πως οι ελληνικές κινήσεις παρακολουθούνται στενά, και εξετάζονται μέτρα προστασίας και για άλλες τουρκικές θαλάσσιες περιοχές. Μάλιστα, δεν αποκλείουν νέες ανακοινώσεις στο άμεσο μέλλον – κάτι που δείχνει πως το Αιγαίο επιστρέφει στη γεωπολιτική επικαιρότητα με διαφορετικούς όρους».
«Περιβάλλον και κυριαρχία πάνε πλέον μαζί»
Κλείνοντας, ο Κωνσταντίνος Φίλης τονίζει:
«Η περιβαλλοντική στρατηγική μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο σταδιακής εμπέδωσης κυριαρχίας, μέσω θεσμών, θεσμικών χαρτών, επιτήρησης και προστασίας. Και αυτό η Άγκυρα το γνωρίζει πολύ καλά».
Και προσθέτει λέγοντας:
«Η επιλογή περιοχών με ιδιαιτερότητες, όπως οι Νότιες Κυκλάδες, αποσκοπεί στο να ενισχυθεί η διοικητική και νομική παρουσία της Ελλάδας, χωρίς ρητορικές εξάρσεις. Παράλληλα, τα πάρκα αυτά δημιουργούν ένα πεδίο θεσμικής παρουσίας και τεχνολογικής επιτήρησης (drones, ραντάρ, δορυφόροι) που δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί από τρίτους».
«Η Ελλάδα πρέπει να ασκεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Αλίμονο αν ρωτούσαμε κάθε φορά που κάναμε άσκηση κυριαρχίας τι θα πει η Τουρκία. Άρα πολύ σωστά τοποθετούμαστε στον χάρτη το τελευταίο διάστημα και με άλλες ενέργειες, όπως είναι ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός και βέβαια η παρουσία της Chevron σε σχέση με το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο και τη Γαλάζια Πατρίδα. Πρέπει να αναμένουμε ένταση στον βαθμό που θα αποφασίσει η τουρκική πλευρά, είτε με κάποιο αλιευτικό είτε με ενδεχόμενη τοποθέτηση πλωτών ανεμογεννητριών σε βραχονησίδες».
Μια νέα εποχή διπλωματίας μέσω...οικολογίας
Η Ελλάδα επιλέγει να στείλει μήνυμα ισχύος και παρουσίας στο Αιγαίο όχι με ασκήσεις ή πολεμική ρητορική, αλλά μέσα από το διεθνώς αναγνωρισμένο πλαίσιο της περιβαλλοντικής προστασίας. Όμως αυτή η νέα μορφή «ήπιας κυριαρχίας» προκαλεί αντανακλαστικά από την Άγκυρα, που παραδοσιακά βλέπει οποιαδήποτε ελληνική δραστηριότητα στο Αιγαίο με καχυποψία.
Όπως φαίνεται, τα θαλάσσια πάρκα θα είναι ένα νέο κεφάλαιο όχι μόνο στην προστασία της φύσης – αλλά και στη γεωπολιτική εξίσωση της Ανατολικής Μεσογείου.
Πηγή: skai.gr
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
Greek (GR) · 
English (US) ·