Πυρηνική ενέργεια: πως μπορεί να βοηθήσει στην απανθρακοποίηση της ναυσιπλοΐας

Αυτό τουλάχιστον είναι το συμπέρασμα έκθεσης του ελληνοαμερικανικού Deon Institute με τίτλο «Πυρηνική Ενέργεια στη Ναυσιπλοΐα: Μια Νέα Τεχνολογική Επανάσταση και ο Ρόλος της Ελλάδας». Η έκθεση, που συνυπογράφεται από τους Γ. Λάσκαρη, Ι. Κουράση, Σ. Χειρδάρη και Α. Πλατιά, με την ερευνητική επιμέλεια της Α. Ξύδη, παρουσιάζει σε βάθος τις εμπορικές εφαρμογές της πυρηνικής ενέργειας στην ναυσιπλοΐα — από τους Μικρούς Αρθρωτούς Αντιδραστήρες (SMRs) ως τους Πλωτούς Πυρηνικούς Σταθμούς Παραγωγής Ενέργειας (FNPPs) — την τεχνολογική ετοιμότητα, το κόστος, το ρυθμιστικό πλαίσιο, καθώς και τον πιθανό ρόλο της Ελλάδας.

Αυτό που επισημαίνει η έκθεση είναι ότι η πυρηνική κόπιασμα ως μια τεχνολογία ώριμη, αξιόπιστη και μηδενικών εκπομπών ρύπων κατά τη φάση λειτουργίας, έρχεται ξανά στο προσκήνιο ως πιθανή λύση για το μέλλον των θαλάσσιων μεταφορών, έχοντας, μάλιστα, αντίγραφο ρόλο. Τόσο όσον αφορά στην πρόωση υπερπόντιων εμπορευματικών πλοίων όσο και σχετικά με την αξιοποίηση της για παραγωγή ενέργειας μέσω πλωτών σταθμών που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν επιπλέον για να τροφοδοτήσουν τα ιδιαίτερα ενεργοβόρα information centers, για τα οποία γίνεται τόσος λόγος.

Ποιες είναι οι τάσεις

Όπως επισημαίνει η έκθεση, η μεταχείριση πυρηνικών αντιδραστήρων στη ναυσιπλοΐα δεν αποτελεί νέα ιδέα. Από τη δεκαετία του 1950, οι ναυτικές δυνάμεις μεγάλων κρατών αξιοποίησαν την πυρηνική κόπιασμα για την πρόωση υποβρυχίων και αεροπλανοφόρων, εξασφαλίζοντας αυτονομία, μεγάλη επιχειρησιακή βεληνεκές και απεξάρτηση από τα συμβατικά καύσιμα. Σήμερα, πάνω από 160 πλοία –κυρίως πολεμικά– κινούνται με πυρηνική κόπιασμα διεθνώς.

Στον εμπορικό τομέα, ωστόσο, η διείσδυση της πυρηνικής ενέργειας υπήρξε περιορισμένη. Παρ’ όλα αυτά, πλοία όπως το NS Savannah (ΗΠΑ) και το Otto Hahn (Γερμανία) απέδειξαν ότι η τεχνολογία μπορεί να λειτουργήσει και εκτός του στρατιωτικού πλαισίου. Η ανάπτυξη των μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων (SMRs) και των πλωτών πυρηνικών μονάδων τα τελευταία χρόνια αναζωπύρωσε το ενδιαφέρον για την ευρύτερη εφαρμογή της στον εμπορικό στόλο.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, στο περιορισμοί της Πράσινης Συμφωνίας και της στρατηγικής "Fit for 55", θέτει φιλόδοξους στόχους για τη μείωση των εκπομπών στον ναυτιλιακό τομέα. Από την 1η Ιανουαρίου 2030, οι εμπορικοί λιμένες της ΕΕ θα πρέπει να προσφέρουν ηλεκτροδότηση από την ξηρά (onshore powerfulness supply) σε πλοία που δένουν, καθώς και να ενισχύσουν τη μεταχείριση εναλλακτικών τεχνολογιών μηδενικών εκπομπών. Σε αυτό το πλαίσιο, η υιοθέτηση πυρηνικής ενέργειας –είτε ως πρόωσης είτε μέσω πλωτών πυρηνικών αντιδραστήρων που παρέχουν ηλεκτρική κόπιασμα στα λιμάνια– προσφέρει μια τεχνικά ώριμη και περιβαλλοντικά φιλική λύση.

Οι 2 βασικές χρήσεις

Η έκθεση αναφέρει ότι υπάρχουν 2 βασικές χρήσεις. Η πρώτη είναι οι πλωτοί πυρηνικοί σταθμού που μπορούν να παρέχουν κόπιασμα σε απομακρυσμένες περιοχές, λιμάνια και βιομηχανικές εγκαταστάσεις. Μέσω αυτών μπορεί να γίνει ηλεκτροδότηση παράκτιων περιοχών, λιμένων ή αρωγής σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών όπως και να υπάρξει αξιοποίηση της θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας για την παραγωγή πράσινων καυσίμων (υδρογόνου, αμμωνίας και μεθανόλης). Επίσης, μπορούν να ηλεκτροδοτηθούν βιομηχανικές εγκαταστάσεις αφαλάτωσης και κέντρων δεδομένων (data centers) όπως και να χρησιμοποιηθούν για την ηλεκτροδότηση σε υπεράκτιες εφαρμογές εξόρυξης ορυκτών καυσίμων.

Η δεύτερη είναι τα πυρηνοκίνητα εμπορικά πλοία έχουν μπει στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας των απαιτήσεων του IMO για μηδενικές

εκπομπές στη ναυτιλία ως το 2050. Τα πλεονεκτήματα περιλαμβάνουν την αυξημένη τάχος πλεύσης καθώς πυρηνική πρόωση επιτρέπει υψηλότερες ταχύτητες χωρίς σημαντική αύξηση κόστους, αυξάνοντας τη συχνότητα δρομολογίων. Πλοίο 15K CNTR με πυρηνικό αντιδραστήρα μπορεί να ταξιδεύει με 25 κόμβους αντί για 20, μειώνοντας τον χρόνο ταξιδιού και αυξάνοντας τα ετήσια ταξίδια από 10-12 σε 15-17.

Επιπλέον, η απουσία δεξαμενών καυσίμου και μηχανής εσωτερικής καύσης επιτρέπει τη μεταφορά περισσότερου φορτίου. Για παράδειγμα, σε πλοίο 15K CNTR, η εξοικονόμηση χώρου οδηγεί σε αύξηση χρήσιμου φορτίου κατά 800 TEU. Ακόμη τα πυρηνοκίνητα πλοία λειτουργούν χωρίς ανεφοδιασμό για 5-7 χρόνια, ενώ νέες τεχνολογίες υπόσχονται ως και 20 χρόνια. Επίσης, τα πυρηνοκίνητα πλοία έχουν μηδενικές εκπομπές CO₂, προσφέροντας μια βιώσιμη λύση για την απανθρακοποίηση της ναυτιλίας.

Σύμφωνα με την έκθεση του Deon Institute, αν και η πυρηνική κόπιασμα δεν αναμένεται να είναι η κατάλληλη λύση για όλα τα είδη θαλάσσιου εμπορίου, φαίνεται ότι για τις υπερπόντιες μεταφορές με μεγάλο φορτίο, η πυρηνική πρόωση θα είναι μια ενεργειακή λύση ανταγωνιστική προς τις μηχανές εσωτερικής καύσης.

Ο ρόλος της Ελλάδας

Το Deon Policy Institute έχει δημιουργηθεί από μέλη της ελληνικής διασποράς, οπότε στην έκθεση του υπάρχει ειδική αναφορά στο ρόλο που μπορεί να παίξει η Ελλάδα στην αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργειας στη ναυσιπλοϊα.

Σύμφωνα με την έκθεση, η Ελλάδα, ως ναυτιλιακή υπερδύναμη με τον μεγαλύτερο εμπορικό στόλο παγκοσμίως, βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση να πρωτοστατήσει στη μεταγωγή προς την πράσινη ναυσιπλοΐα. Η αναβάθμιση των ελληνικών ναυπηγείων, η αύξηση της επισκευαστικής δραστηριότητας και η σταδιακή ενσωμάτωσή τους στην παγκόσμια πυρηνική εφοδιαστική αλυσίδα μπορεί να προσφέρει νέα αναπτυξιακή άμποσμα στην ελληνική οικονομία.

Επίσης, σημειώνεται ότι η προώθηση ενός ευρωπαϊκού πλαισίου υποδοχής πυρηνοκίνητων πλοίων και η ενίσχυση της τεχνογνωσίας τόσο στον σχεδιασμό όσο και στη συντήρηση πυρηνικών μονάδων θα μπορούσε να μετατρέψει την Ελλάδα σε κόμβο καινοτομίας και ασφάλειας. Οι νέες θέσεις εργασίας, η μεταφορά τεχνογνωσίας και η ξετύλιγμα κέντρων εκπαίδευσης για πυρηνικούς μηχανικούς θα ενισχύσουν τον ρόλο της χώρας στην παγκόσμια ναυτιλία.

Σύμφωνα με τους συγγραφείς της έκθεσης, η ξετύλιγμα ασφαλών, αποδοτικών και οικονομικά βιώσιμων πυρηνικών τεχνολογιών για θαλάσσια μεταχείριση αποτελεί πρόκληση αλλά και ευκαιρία. Με την τελική επιτυχία να εξαρτάται από μια σειρά από παράγοντες όπως είναι η δημιουργία κοινού τεχνικού και ρυθμιστικού πλαισίου σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο αλλά και η προώθηση της έρευνας και ανάπτυξης καινοτόμων πυρηνικών λύσεων. Επίσης, απαιτείται η διασφάλιση της κοινωνικής αποδοχής και της διαφάνειας σε θέματα ασφαλείας, η κατάρτιση εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού και η διακρατική σύμπραξη για τη διαχείριση των αποβλήτων και την αμοιβαία υποστήριξη σε θέματα τεχνογνωσίας.