Η βόμβα των ολλανδικών συντάξεων «σκάει» στην ευρωπαϊκή αγορά ομολόγων

Ξεκινά από την Ολλανδία, αλλά απειλεί να σαρώσει όλη την Ευρωζώνη: η μεγαλύτερη μεταρρύθμιση συντάξεων στην Ευρώπη φέρνει εκροές δεκάδων δισ. από τα μακροπρόθεσμα κρατικά ομόλογα, ανατρέπει ισορροπίες στις αγορές και ανεβάζει την πίεση.

Η Ολλανδία, χώρα με το ισχυρότερο επαγγελματικό συνταξιοδοτικό σύστημα στην Ευρωζώνη και ταμεία που διαχειρίζονται κεφάλαια άνω του 1,8 τρισ. ευρώ, εισέρχεται σε μια βαθιά και περίπλοκη μεταρρύθμιση. Στόχος είναι η προσαρμογή στις δημογραφικές πιέσεις –με τον πληθυσμό άνω των 65 να αυξάνεται διαρκώς– αλλά και στις νέες συνθήκες της αγοράς εργασίας, όπου η δια βίου απασχολεί σε έναν εργοδότη αποτελεί πλέον εξαίρεση.

Η μεταρρύθμιση, που ψηφίστηκε το 2023 και αναμένεται να ολοκληρωθεί έως τις αρχές του 2028, σηματοδοτεί τη μετάβαση από το μοντέλο καθορισμένων παροχών (Defined Benefit – DB), όπου οι συνταξιοδοτικές παροχές είναι εγγυημένες, στο μοντέλο καθορισμένων εισφορών (Defined Contribution – DC), στο οποίο ο ασφαλισμένος φέρει τον επενδυτικό κίνδυνο.

Γιατί αλλάζει το σύστημα

Όπως έχει εξηγήσει ο Harmen van Wijnen, πρόεδρος του ABP –του μεγαλύτερου συνταξιοδοτικού ταμείου στην Ευρώπη– το παλιό σύστημα «δεν ήταν πλέον βιώσιμο». Όσο αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής και μειώνεται η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους, τόσο εντείνεται ο κίνδυνος ελλειμμάτων στις συντάξεις με εγγυημένες αποδόσεις.

Τα σχέδια DC προσφέρουν μεγαλύτερη ευελιξία, διαφάνεια και προσωποποιημένη παρακολούθηση της σύνταξης, αλλά σημαίνουν στην πράξη ότι οι απολαβές του ασφαλισμένου εξαρτώνται από τις αποδόσεις των επενδύσεων και όχι από κάποια προαποφασισμένη παροχή.

Στροφή σε υψηλότερες αποδόσεις

Η στροφή προς το νέο σύστημα αλλάζει ριζικά και το επενδυτικό αποτύπωμα των ταμείων. Καθώς εγκαταλείπουν τις εγγυημένες παροχές, δεν έχουν πλέον ανάγκη να κατέχουν μακροπρόθεσμα κρατικά ομόλογα 30 ή και 50 ετών για να καλύψουν τις μελλοντικές υποχρεώσεις τους. Αντίθετα, στρέφονται προς επενδύσεις με υψηλότερες αποδόσεις, όπως οι μετοχές και το εταιρικό χρέος, όπως επισημαίνει σε ανάλυσή του το Bloomberg.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Rabobank, που παρουσίασαν οι Financial Times, τα ολλανδικά συνταξιοδοτικά ταμεία αναμένεται να πουλήσουν μακροπρόθεσμα κρατικά ομόλογα αξίας 127 δισ. ευρώ – κυρίως γερμανικά, γαλλικά και ολλανδικά – κατά τη διάρκεια της μετάβασης.

Ρευστοποιήσεις και σπρέντ

Η αποεπένδυση αυτή εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε άνοδο των αποδόσεων των 30ετών ομολόγων, καθώς μειώνεται η ζήτηση για τίτλους με μεγάλη διάρκεια. Το σπρεντ μεταξύ των 30ετών και των 2ετών ομολόγων στη Γαλλία έχει ήδη αυξηθεί πάνω από 2 ποσοστιαίες μονάδες, από μηδέν πριν δύο χρόνια. Η καμπύλη των επιτοκίων στις ανταλλαγές επιτοκίων (euro swaps) αναμένεται επίσης να γίνει πιο απότομη.

Σύμφωνα με την ολλανδική κεντρική τράπεζα, ο κίνδυνος είναι διπλός: αφενός η απότομη αποεπένδυση από τα μακροπρόθεσμα ομόλογα και hedging προϊόντα μπορεί να προκαλέσει μεταβλητότητα στις αγορές, αφετέρου η ταυτόχρονη αποεπένδυση πολλών ταμείων μπορεί να επιφέρει αλυσιδωτές αντιδράσεις σε άλλα στοιχεία ενεργητικού.

Οι νέοι επενδυτικοί κανόνες

Η μετάβαση στο μοντέλο DC φέρνει και νέο επενδυτικό κανόνα: την επένδυση ανάλογα με τον κύκλο της ζωής. Αυτό σημαίνει ότι οι επενδύσεις διαμορφώνονται ανάλογα με την ηλικία του ασφαλισμένου:

• Οι νεότεροι θα έχουν έκθεση σε πιο ριψοκίνδυνα περιουσιακά στοιχεία (μετοχές, αναδυόμενες αγορές).
• Οι μεγαλύτεροι σε χαμηλότερου ρίσκου (ομόλογα, επενδυτικά προϊόντα σταθερού εισοδήματος).

Η PFZW, το δεύτερο μεγαλύτερο ταμείο της χώρας με 259 δισ. ευρώ σε περιουσιακά στοιχεία, επιβεβαίωσε ότι θα μεταβεί στο νέο σύστημα την 1η Ιανουαρίου 2026, ενώ το ABP προγραμματίζει τη μετάβαση για το 2027.

Τοποθετήσεις hedge funds και κερδοσκόπων έχουν ήδη ξεκινήσει, με πολλούς να ποντάρουν σε απότομη κίνηση των μακροπρόθεσμων επιτοκίων στην Ευρωζώνη. «Όλοι προσπαθούν να εκμεταλλευτούν το κύμα», προειδοποιεί ο Lyn Graham-Taylor της Rabobank.